Fosfolipidy

Fosfolipidy pełnią ważną rolę w naszym organizmie – są między innymi podstawowym składnikiem błon komórkowych.

Jednocześnie, choć wyglądają na skomplikowane, to ich budowa jest bardzo prosta. Uczeń lubiący chemię ideę budowy tych indywiduów jest w stanie bez problemu zrozumieć już pod koniec ósmej klasy – czyli po zwykłym kursie chemii organicznej na poziomie szkoły podstawowej.

Pracując z takim uczniem warto zbudować najpierw cząsteczkę tłuszczu - czyli estru glikolu i kwasów tłuszczowych. Potem odłączamy jedną resztę kwasu tłuszczowego, a na to miejsce podłączamy resztę znanego wszystkim uczniom kwasu ortofosforowego(V). Z drugiej strony estrujemy go choliną czyli prostą aminą z dodatkową grupą wodorotlenową. I to wszystko. 🙂

Tym prostym sposobem otrzymaliśmy fosfolipid z grupy lecytyn. Konkretna cząsteczka widoczna na zdjęciach to fosfatydylocholina.

Widząc taką cząsteczkę od razu można przewidzieć, że jej „głowa” ma właściwości hydrofilowe, a „nogi” – hydrofobowe. Co bardziej dociekliwi uczniowie zauważą, że ostatni proton z kwasu ortofosforowego(V) zdysocjuje i przyłączy się wiązaniem koordynacyjnym do wolnej pary elektronowej w grupie aminowej – czyli nastąpi proces znany nam z aminokwasów.

Bawiąc się „Atomkami” wszystko staje się proste, a budowa nawet skomplikowanych cząsteczek – zrozumiała. Aby budować z uczniami fosfolipidy nauczyciel powinien dysponować co najmniej czterema zestawami rozszerzonymi do chemii organicznej i jednym zestawem podstawowym lub rozszerzonym do chemii nieorganicznej (grupa fosforanowa!).

Łukasz Aranowski
15 grudnia 2022